Ενημέρωση

Ο Αυτισμός ή η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) ορίζεται ως μια αναπτυξιακή διαταραχή που εμφανίζεται στην παιδική ηλικία και επηρεάζει αρνητικά τις κοινωνικές, γνωστικές, γλωσσικές και επικοινωνιακές ικανότητες ενός ατόμου. 

Τα πρώτα συμπτώματα κάνουν την εμφάνισή τους από τη βρεφική κιόλας ηλικία, αν και πολλά παιδιά λαμβάνουν διάγνωση από τα τρίτα έως τα πέμπτα τους χρόνια, κάποια ίσως και ακόμη πιο αργά.

Πολύ συχνά, ο αυτισμός συνυπάρχει με άλλες νευροαναπτυξιακές και ψυχικές διαταραχές, όπως η ελλειμματική προσοχή και η υπερκινητικότητα, η νοητική υστέρηση, τα προβλήματα συμπεριφοράς και συναισθήματος, η διαταραχή κινητικού συντονισμού, οι διαταραχές αισθητηριακής ρύθμισης κ.ά.

Με την έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων και κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση, πολλά από τα άτομα μπορούν να βελτιώνουν σε σημαντικό βαθμό τη λειτουργικότητά τους, να ενταχθούν και να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο, να αναπτύξουν σχέσεις και φιλίες, να ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους, να εργαστούν και να δημιουργήσουν οικογένεια.

Ποιά είναι τα σημάδια που πρέπει να θορυβήσουν τους γονείς προκειμένου να αναζητήσουν τη βοήθεια του ειδικού;

• Αν ένα παιδί καθυστερεί να κατακτήσει τα αναπτυξιακά του ορόσημα, π.χ. να καθυστερήσει να μιλήσει ή να περπατήσει κατά το πρώτο έτος ζωής.

• Αν παρατηρούνται ελλείμματα ή αδεξιότητα στον τρόπο που επικοινωνεί σε κοινωνικό επίπεδο όπως να μην γυρίζει στο όνομά του, να μη δείχνει με το δείκτη αντικείμενα, να μην εκτελεί εντολές, να μην δείχνει ενδιαφέρον για άλλα παιδιά, να απομονώνεται.

• Αν εμφανίζει στερεότυπες, μονότονες ενασχολήσεις και κινήσεις ή ιδιαίτερα ενδιαφέροντα.

• Αν φαίνεται να έχει αισθητηριακά ελλείμματα, όπως υπερβολική μη αναμενόμενη αντίδραση σε ερεθίσματα, τροφική επιλεκτικότητα.

• Αν αναπτύσσει σημαντικές δυσκολίες συμπεριφοράς και συναισθήματος.

Τι προκαλεί τον αυτισμό;

Πρόσφατες επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι ο αυτισμός μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως γενετικούς και περιβαλλοντικούς, που επηρεάζουν τη φυσική ανάπτυξη του εγκεφάλου κατά τα πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού. Μελέτες δείχνουν ότι το παιδί στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζει μια διαφορετική εικόνα του εγκεφάλου και αυτό οδηγεί σε δυσκολίες στη διαχείριση και επεξεργασία των εισερχομένων ερεθισμάτων. Με τη σειρά του αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολίες στην επικοινωνία και την κοινωνικοποίηση, καθώς και στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως βλεμματική επαφή, εστίαση σε άτομα και δυσκολία στην κοινή προσοχή.

Ένα παιδί έχει λεκτική δυσπραξία όταν δεν καταφέρνει να σχεδιάσει και να πει συνειδητά αυτό που θέλει. Τα όργανα της ομιλίας δε συγχρονίζονται και έτσι όταν μιλούν ο λόγος τους είναι δυσκατάληπτος. Ουσιαστικά, το παιδί ξέρει τι θέλει να πει, όμως ο εγκέφαλος δεν δίνει τις σωστές εντολές στα όργανα της άρθρωσης για να παράγει με ακρίβεια τη λέξη. Παραδείγματα τέτοιων καταστάσεων είναι όταν το παιδί θέλει να πει μια λέξη αυθόρμητα, π.χ. «κότα», να πει «τοκα», «ότα», «πότα».Η σοβαρότητα της δυσπραξίας κυμαίνεται από ήπια έως σοβαρή.

• Σοβαρή Λεκτική Δυσπραξία Δεν υπάρχει καθόλου ομιλία, μόνο μερικές λέξεις με ή χωρίς νόημα. Για τα άτομα αυτά, ακόμα και η μίμηση απλών λέξεων, μπορεί να είναι πολύ δύσκολη. Συνήθως χρησιμοποιούν κινήσεις και χειρονομίες για να επικοινωνήσουν.

• Μέτρια Λεκτική Δυσπραξία Παρουσιάζουν διαταραχές άρθρωσης και προσωδίας, αγωνίζονται για να συντονίσουν τους αρθρωτές, ώστε να παράγουν σωστά ήχους.

• Ήπια Λεκτική Δυσπραξία Ήπιες διαταραχές άρθρωσης και μη σταθερά λάθη. Καταβάλλουν προσπάθεια να διορθώσουν τα λάθη αλλά είναι μη φυσικός.

Τι είναι στοματική δυσπραξία;

Η Στοματική Δυσπραξία αφορά στην δυσκολία του ατόμου να συντονίσει μη λεκτικές κινήσεις και να μιμηθεί ή να εκτελέσει κινήσεις μετά από εντολή Για παράδειγμα, αν του ζητήσουμε να φυσήξει κάτι, συνήθως δε θα τα καταφέρει, αλλά θα μπορέσει να φυσήξει τις φούσκες που θα του δοθούν, καθώς οι αντανακλαστικές ή αυτοματοποιημένες κινήσεις είναι ανέπαφες. Δεν οφείλεται σε αδυναμία ή παράλυση των μυών του προσώπου, γλώσσας και χειλιών. Συχνά παρατηρούμε πως το άτομο “ψάχνει” με το στόμα του την σωστή κίνηση όταν ζητάμε να επαναλάβει κάτι.

Ποιά είναι τα αίτια της δυσπραξίας;

Η λεκτική και στοματική δυσπραξία είναι μία πάθηση του κεντρικού νευρικού συστήματος και συγκεκριμένα οφείλεται σε βλάβη ή δυσλειτουργία του αριστερού εγκεφαλικού φλοιού, πάνω από το κέντρο του Broca. Τα λάθη που κάνει ένα άτομο είναι μη σταθερά. Η νοημοσύνη αυτών φαίνεται να είναι φυσιολογική, όμως μελλοντικά μπορεί να παρουσιάσουν μαθησιακές δυσκολίες. Η στοματική δυσπραξία συχνά συνυπάρχει με την λεκτική δυσπραξία, το αντίστροφο δεν ισχύει πάντα.

Ως Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής ή/και Υπερκινητικότητας ορίζεται ένα σύνολο δυσκολιών που επηρεάζουν τη συμπεριφορά ενός παιδιού. Κύρια χαρακτηριστικά είναι η δυσκολία στη διατήρηση της συγκέντρωσης και η ακατάλληλη απροσεξία, υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα, συγκριτικά με την ηλικία και το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού.

 Η ΔΕΠ-Υ φαίνεται να επηρεάζει πολλούς τομείς της μάθησης, γι’ αυτό και συχνά παρατηρούνται Μαθησιακές Δυσκολίες, κυρίως στα πρώτα χρόνια φοίτησης του παιδιού στο Δημοτικό σχολείο, όταν οι δεξιότητες για συγκέντρωση και παραμονή σε μία σταθερή θέση γίνονται απαραίτητες.

Ένας μαθητής με τέτοιες δυσκολίες:

• Σηκώνεται συχνά από την καρέκλα ή επικαλούμενος κάποια δικαιολογία (π.χ. τουαλέτα) ζητά τη φυγή από την τάξη / τον χώρο μελέτης.

• Όταν κάθεται, συνήθως κινείται νευρικά ή μιλά ακατάπαυστα.

• Παρουσιάζει ελλείμματα σε κάποιους από τους βασικούς τομείς της γλώσσας.

• Προσπαθεί να αποφύγει τη μελέτη ή σημειώνει εκρήξεις θυμού κατά τη διάρκειά της. Άλλοτε δηλώνει αδιάφορος σχετικά με τα μαθήματα.

• Αισθάνεται χαμηλή αυτοεκτίμηση όσον αφορά το σχολείο.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως η εικόνα αυτή του παιδιού δεν οφείλεται σε ‘‘τεμπελιά’’, αλλά σε δυσκολία να διαχειριστεί τις σχολικές απαιτήσεις και τη συναισθηματική φόρτιση που του προκαλεί η δυσκολία του. Μπορείτε να βοηθήσετε αυτό το μαθητή, κυρίως στο σπίτι, να οργανώσει την μελέτη του, με τους εξής τρόπους:

• Η κίνηση στο παιδί με ΔΕΠ-Υ είναι ζωτικής σημασίας. Αυτό σημαίνει ότι την επιτρέπουμε ενδιάμεσα στο χρόνο της μελέτης, ως έναν βαθμό. Για παράδειγμα, μπορείτε να τοποθετήσετε ένα λάστιχο στα μπροστινά πόδια της καρέκλας, ώστε να μπορεί να μπερδεύει τα πόδια σ’ αυτό, ή να κάθεται σε μπάλα γυμναστικής, κυρίως σε μαθήματα που απαιτούν απομνημόνευση (π.χ. Ιστορία).

• Ο χώρος μελέτης του παιδιού θα πρέπει να είναι σταθερός, ήσυχος και λιτός και να χρησιμοποιείται μόνο για το διάβασμα.

• Αποφύγετε περιττά αντικείμενα πάνω στο γραφείο του παιδιού, διατηρήστε μόνο τα απαραίτητα για την μελέτη.

• Ξεκινήστε τη μελέτη από τα πιο εύκολα για το παιδί μαθήματα με σταδιακή πορεία προς τα πιο απαιτητικά. Στο μεσοδιάστημα δώστε την ευκαιρία στο παιδί να ξεκουραστεί, κάνοντας μικρά διαλείμματα (προτιμότερο μικρότερα των 5 λεπτών).

• Χρησιμοποιήστε χρωματιστούς μαρκαδόρους και υπογραμμιστικά που αρέσουν στο παιδί, ώστε να το βοηθήσουν να διακρίνει τις σημαντικές πληροφορίες και να εστιάσει την προσοχή του.

• Επιβραβευέστε το παιδί για κάθε τι που προσπαθεί και καταφέρνει, είτε λεκτικά είτε με οπτικά βοηθήματα όπως εβδομαδιαίο πίνακα στο γραφείο του. Κολλήστε αυτοκόλλητα (ή τοποθετήστε μικροαντικείμενα της αρεσκείας του) μετά την ολοκλήρωση των εργασιών του, ώστε να έχει οπτική επαφή και επίγνωση της προόδου του. Στο τέλος της εβδομάδας μπορεί να κερδίζει κάποια ανταμοιβή που θα έχετε συμφωνήσει (καλό είναι να μην είναι συχνά υλική).

Μην ξεχνάτε να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες απο το παιδί και να εκτιμάται την προσπάθεια και τις ικανότητές του.

Ένα παιδί ξεδιπλώνει τις γλωσσικές ικανότητες του με το χρόνο και το κάθε ένα έχει το δικό του ρυθμό. Τα στάδια ανάπτυξης, βασίζονται στο μέσο όρο, χωρίς να σημαίνει ότι αν κάποιο παιδί αποκλίνει από αυτά είναι πάντα ανησυχητικό.

Τα στάδια αναλυτικά:

Ηλικία 0 – 6 μηνών

Τρομάζει με ήχους. Αναγνωρίζει ήχους. Εντοπίζει τον ήχο γυρνώντας το κεφάλι. Επαναλαμβάνει τους ίδιους ήχους. Συχνά ψιθυρίζει και βγάζει ευχάριστους ήχους. Μιμείται ήχους. Χρησιμοποιεί ήχους ή χειρονομίες για να υποδείξει ανάγκες. Χρησιμοποιεί διαφορετικό κλάμα για να εκφράσει διαφορετικές ανάγκες. Χαμογελάει όταν του μιλάνε. Χρησιμοποιεί τα φωνήματα /μπ/, /π/ και /μ/ όταν μουρμουρίζει. Ποικίλει σε ύψος και ένταση η φωνή του.Ηλικία 7 – 12 μηνών Καταλαβαίνει το ναι και το όχι. Καταλαβαίνει και αποκρίνεται στο όνομά του. Ακούει και μιμείται περισσότερους ήχους. Αναγνωρίζει λέξεις που σχετίζονται με συνηθισμένα αντικείμενα (π.χ. κούπα, παπούτσι, χυμός). Χρησιμοποιεί μεγάλη ποικιλία ήχων όταν μουρμουρίζει. Μιμείται μερικούς ήχους ακόμη και όταν κλαίει μόνο για να προκαλέσει την προσοχή. Ακούει όταν του μιλάς. Αρχίζει να μετατρέπει το μουρμούρισμα σε ακατάληπτη γλώσσα. Παράγει μία ή περισσότερες λέξεις. Χρησιμοποιεί ουσιαστικά. Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 1 – 3 λέξεων. Κατανοεί απλές εντολές.

Ηλικία 13 – 18 μηνών Χρησιμοποιεί πρότυπα επιτονισμού ενηλίκων. Χρησιμοποιεί ηχολαλία και μη καταληπτή ομιλία (νεολογισμοί). Παραλείπει μερικά αρχικά σύμφωνα και σχεδόν όλα τα τελικά σύμφωνα. Ακολουθεί απλές εντολές. Αναγνωρίζει 1 με 3 μέρη του σώματος. Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο από 3 έως 20 ή περισσότερες λέξεις (κυρίως ουσιαστικά). Συνδυάζει χειρονομίες και λόγο. Κάνει έκκληση για τα περισσότερα από τα αντικείμενα που επιθυμεί.Ηλικία 19 – 24 μηνών Χρησιμοποιεί λέξεις πιο συχνά από ασυνάρτητη ομιλία (νεολογισμούς). Είναι 25 – 50% κατανοητό στους ξένους. Αρχίζει να συνδυάζει ουσιαστικά και ρήματα. Αρχίζει να χρησιμοποιεί αντωνυμίες. Χρησιμοποιεί κατάλληλο χρωματισμό στη φωνή για τις ερωτήσεις. Απαντά στην ερώτηση «τι είναι αυτό;». Διασκεδάζει ακούγοντας ιστορίες. Γνωρίζει 5 μέρη του σώματος. Ονομάζει επακριβώς μερικά οικεία αντικείμενα. Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 με 100 ή και περισσότερες λέξεις. Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 300 ή περισσότερων λέξεων.Ηλικία 2 – 3 ετών Ο λόγος είναι καταληπτός στο 50 – 75%. Συνεχίζει να ηχολαλεί όταν συναντά δυσκολίες στο λόγο. Καταλαβαίνει το «ένα» και τα «πολλά». Εκφράζει την ανάγκη για τουαλέτα (πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά). Ζητάει αντικείμενα με το όνομά τους. Δείχνει τις εικόνες σε βιβλίο ονομάζοντάς τις. Αναγνωρίζει διάφορα μέρη του σώματος. Ακολουθεί απλές εντολές και απαντά σε απλές ερωτήσεις. Απολαμβάνει να ακούει μικρές ιστορίες, τραγούδια και ρυθμούς. Κάνει ερωτήσεις με 1 ή 2 λέξεις. Χρησιμοποιεί φράσεις 3 – 4 λέξεων, με Υποκείμενο – Ρήμα – Αντικείμενο. Χρησιμοποιεί μερικές προθέσεις, άρθρα, ρήματα στον ενεστώτα, ομαλό πληθυντικό και ανώμαλους τύπους στον αόριστο. Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 500 ή 900 ή περισσότερων λέξεων. Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 έως 250 ή περισσότερων λέξεων (ραγδαία ανάπτυξη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου). Παρουσιάζει πολλαπλά γραμματικά λάθη. Καταλαβαίνει τα περισσότερα πράγματα από αυτά που λέγονται. Μιλάει με δυνατή φωνή. Χρησιμοποιεί τα φωνήεντα σωστά. Χρησιμοποιεί σωστά σύμφωνα σε αρχική θέση. Χρησιμοποιεί περίπου 27 φωνήματα. Χρησιμοποιεί το βοηθητικό «είναι». Χρησιμοποιεί μερικά ομαλά ρήματα στον αόριστο, κτητικά μορφήματα, αντωνυμίες και προστακτική.

Ηλικία 3 – 4 ετών Καταλαβαίνει τη λειτουργία των αντικειμένων. Καταλαβαίνει διαφορές στις έννοιες (σταματώ – ξεκινώ, μέσα – έξω, μικρό – μεγάλο). Ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 2 και 3 μέρη. Ρωτάει και απαντάει σε απλές ερωτήσεις (ποιος, τι, που, γιατί). Συχνά κάνει ερωτήσεις και ζητά λεπτομέρειες στις απαντήσεις. Χρησιμοποιεί την ομιλία για να εκφράσει συναισθήματα. Χρησιμοποιεί 4 με 5 λέξεις στις προτάσεις. Αναγνωρίζει αντικείμενα με το όνομά τους. Χειρίζεται επιδέξια τους ενήλικες και παρατηρεί. Χρησιμοποιεί ουσιαστικά και ρήματα πιο συχνά. Έχει αίσθηση του παρελθόντος και του μέλλοντος. Έχει ένα αντιληπτικό λεξιλόγιο 1200 – 2000 λέξεων. Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 800 – 1500 λέξεων Ο λόγος είναι 80% καταληπτός. Η γραμματική βελτιώνεται αν και κάποια λάθη επιμένουν. Κατάλληλη χρήση του «είμαι» και «είναι» στις προτάσεις. Βάζει δύο γεγονότα σε χρονολογική σειρά. Συμμετέχει σε συζητήσεις. Συνεπής χρήση ομαλού πληθυντικού, κτητικών αντωνυμιών και ρημάτων αορίστου.

Ηλικία 4 – 5 ετών Κατανοεί τις έννοιες των αριθμών έως το 3. Αναγνωρίζει 1 έως 3 χρώματα. Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 2800 ή περισσότερων λέξεων. Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 900 έως 2000 ή περισσότερων λέξεων. Μετράει ως το 10 μηχανικά. Χρησιμοποιεί γραμματικά σωστές προτάσεις. Χρησιμοποιεί προτάσεις 4 έως 8 λέξεων. Απαντά σε σύνθετες ερωτήσεις που αποτελούνται από 2 μέρη. Ρωτά για ορισμούς λέξεων. Μιλά με μια συχνότητα 186 λέξεων ανά λεπτό περίπου. Μειώνεται ο συνολικός αριθμός των επαναλήψεων. Παράγει σύμφωνα με 90% ακρίβεια. Ο λόγος του είναι συνήθως καταληπτός από τους ξένους. Μιλά σχετικά με εμπειρίες στο σχολείο, σε σπίτια φίλων κτλ. Αναμεταδίδει με ακρίβεια μια μεγάλη ιστορία. Δίνει προσοχή σε μια ιστορία και απαντά σε απλές ερωτήσεις σχετικά με αυτή. Χρησιμοποιεί κτητικές αντωνυμίες, μέλλοντα χρόνο και συγκριτικά μορφήματα στις προτάσεις.

Ηλικία 5 – 6 ετών Ονομάζει 6 βασικά χρώματα και 3 βασικά σχήματα. Ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 3 μέρη. Κάνει ερωτήσεις με το «πως». Απαντά λεκτικά στο «Γεια» και στο «Τι κάνεις;». Χρησιμοποιεί παρελθόντα χρόνο και μέλλοντα κατάλληλα. Χρησιμοποιεί συνδέσμους. Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο περίπου 13000 λέξεις. Ονομάζει τα αντίθετα. Ονομάζει διαδοχικά ημέρες της εβδομάδας. Μετρά ως το 30 μηχανικά. Ανταλλάσσει πληροφορίες και κάνει ερωτήσεις. Χρησιμοποιεί προτάσεις με λεπτομέρειες. Αναμεταδίδει με ακρίβεια μια ιστορία. Τραγουδά ολόκληρα τραγούδια και απαγγέλει παιδικά ποιηματάκια. Επικοινωνεί εύκολα με ενήλικες και άλλα παιδιά.Ηλικία 6 – 7 ετών Ονομάζει κάποια γράμματα, αριθμούς και νομίσματα. Τοποθετεί κατά σειρά αριθμούς. Κατανοεί το «αριστερά» και το «δεξιά». Χρησιμοποιεί αυξανόμενα πιο σύνθετες περιγραφές. Απασχολείται με συζητήσεις. Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο περίπου 20000 λέξεων. Χρησιμοποιεί προτάσεις 6 λέξεων περίπου. Κατανοεί τις περισσότερες έννοιες του χρόνου. Απαγγέλει το αλφάβητο. Μετράει ως το 100 μηχανικά. Χρησιμοποιεί περισσότερα μορφολογικά σημάδια καταλλήλως. Χρησιμοποιεί κατάλληλα την παθητική φωνή.Βιβλιογραφία: Σύλλογος Επιστημόνων Λογοπαθολόγων-Λογοθεραπευτών Ελλάδας.

Κατά τη διάρκεια αυτών των αλληλεπιδράσεων, διαφόρων ειδών κοινωνικές, γνωστικές και συναισθηματικές διαδικασίες εκδηλώνονται, όπως η ρύθμιση και η αναγνώριση συναισθημάτων, η κατεύθυνση της προσοχής μέσω του βλέμματος, οι χειρονομίες και η επικοινωνία. Αυτές οι αλληλεπιδράσεις προσφέρουν μια πλούσια κοινωνική εμπειρία στα βρέφη και αποτελούν τη βάση για την ανάπτυξη των κοινωνικών και γνωστικών δεξιοτήτων.Παρατηρείστε δραστηριότητες ή/και αντικείμενα που εξάπτουν την περιέργεια του παιδιού και διεγείρουν το ενδιαφέρον του, με σκοπό να κατανοήσετε τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά του και έπειτα εκμεταλλευτείτε τα για να εξελίσσεται συνεχώς την αλληλεπίδρασή σας.

• Ακούστε το παιδί σας με προσοχή στην προσπάθεια του να επικοινωνήσει. Δώστε του χρόνο να σκεφτεί και να εκφραστεί με τον δικό του τρόπο. Δώστε την αμέριστη προσοχή σας σε αυτό που σας λέει ώστε να το ενθαρρύνετε να συνεχίσει.

• Όταν μιλάτε με το παιδί σας σταθείτε στο ύψος του, έτσι ώστε τα βλέμματά σας να συναντώνται. Με αυτό τον τρόπο το παιδί νιώθει ότι είστε «ίσοι» και μπορεί να συνδεθεί καλύτερα μαζί σας.

• Προσπαθήστε να αποτελείτε κάθε στιγμή ένα υγιές και σωστό πρότυπο για το παιδί σας. Θυμηθείτε ότι οι δικές σας συμπεριφορές αντικατοπτρίζονται στις συμπεριφορές των παιδιών σας.

• Δίνετε οδηγίες στα παιδιά με συγκεκριμένο και σύντομο τρόπο και διατηρήστε οπτική επαφή. Για παράδειγμα, πείτε: « Βάλε τα παιχνίδια στο κουτί» και όχι « Συγύρισε το δωμάτιό σου». Επιβραβεύστε τα παιδιά όταν ακολουθούν τις οδηγίες σας.

• Τονίστε συγκεκριμένους ήχους και λέξεις – κλειδιά, ώστε το παιδί να εστιάζει σε καινούργιους ήχους και λέξεις και να τους συσχετίζει με ό,τι συμβαίνει.

• Εκθέστε το παιδί σε μια ποικιλία καινούργιων ιδεών. Βοηθήστε το να κατανοεί τις εμπειρίες μιλώντας του γι’ αυτές και εξηγείστε του ό,τι πρόκειται να συμβεί. Με αυτό το τρόπο, διεγείρετε τη χρήση της γλωσσικής έκφρασης.

• Παίξτε και δημιουργήστε μαζί με τα παιδιά σας!!! Το παιχνίδι πέραν της διασκέδασης ενθαρρύνει την κοινωνικοποίηση του παιδιού, την ανταλλαγή ρόλων, την ενσωμάτωση πολλών αισθήσεων και την ανάπτυξη σχέσεων.

Κάθε αλληλεπίδραση με το παιδί σας είναι μια ευκαιρία να συνδεθείτε μαζί του. Αναπτύξτε ένα θετικό κλίμα, χαρίζοντάς τους ζεστές εκφράσεις και χαμόγελα, διατηρώντας οπτική επαφή και ενισχύοντας την ανοιχτή και ειλικρινή επικοινωνία. Είναι σημαντικό να τους δείχνετε αγάπη και εκτίμηση κάθε μέρα, ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Δημιουργήστε μια αγαπημένη και ασφαλή περιβάλλουσα για τα παιδιά σας, μέσα στην οποία θα εξελίσσονται καθημερινά.